Blog / Sztuka na ulicach: Jak największa galeria w Polsce wywołuje emocje

Sztuka na ulicach

Jak największa galeria w Polsce wywołuje emocje

Od dwóch dekad nagradzane plakaty zdobią przystanki w największych miastach Polski, a ich twórcy zyskują uznanie i rozwijają kariery. Kolejne edycje konkursu wywołują emocje i publiczne debaty. Właśnie obchodzimy dwudziestolecie Galerii Plakatu AMS, która niezmiennie angażuje i skłania do refleksji nad istotnymi kwestiami społecznymi.

„Najważniejszy konkurs na plakat w Polsce”, „największy konkurs artystyczny dla młodych twórców”, “trampolina do sukcesu w branży graficznej” – to tylko niektóre z określeń odnoszących się do konkursu, który w 2004 roku zainaugurowała firma AMS, lider rynku reklamy zewnętrznej.

„Początki outdooru były dla nas czasem odkrywania jego możliwości. Zastanawialiśmy się, jak wykorzystać nośniki do komunikowania ważnych spraw z perspektywy mieszkańców. Mieliśmy ambitne cele, ale nie przewidywaliśmy, że Galeria Plakatu AMS rozwinie się w tak dużą inicjatywę i co roku przyciągnie zarówno debiutujących twórców, jak i legendy polskiej grafiki” – wspomina Grażyna Gołębiowska, członkini zarządu AMS i pomysłodawczyni konkursu. „Ze względu na skalę ekspozycji nagrodzonych prac, często mówimy o tym przedsięwzięciu jako o największej galerii sztuki w Polsce, która dociera do szerokiego kręgu mieszkańców” – dodaje Grażyna Gołębiowska.

Kontrowersje wpisane w ideę Galerii Plakatu AMS

Już pierwsze edycje konkursu pokazały, że plakat ma moc nie tylko artystyczną, ale także polityczną i społeczną. Nie brakowało kontrowersji związanych z ich interpretacją, szczególnie w kwestiach, które dotykały wartości i przekonań. Zdarzało się, że plakaty były odbierane w sposób sprzeczny z intencjami ich autorów, co prowadziło do gorących debat na temat granic sztuki, cenzury i roli artysty w społeczeństwie.

„Galeria Plakatu AMS mówi o ważnych rzeczach i nie widzę możliwości, aby było inaczej. Przed ogłoszeniem kolejnych edycji zastanawiamy się nad tematem, który tym razem warto poruszyć i który wymaga nagłośnienia. Co roku plakat, pojawiając się na przystankach polskich miast, budzi wyobraźnię i emocje. O to właśnie chodzi” – zapewnia Janusz Górski, profesor Wydziału Grafiki ASP oraz kurator Galerii Plakatu AMS, związany z konkursem od samego początku. Jak podkreśla Janusz Górski, plakaty eksponowane na tysiącach citylightów – podświetlanych nośnikach na przystankach – kontrastują z typowym przekazem reklamowym, co dodatkowo wzmacnia ich oddziaływanie. Przystanek autobusowy czy tramwajowy to idealne miejsce dla plakatów o społecznych przesłaniach; to chwila wytchnienia w codziennej pogoni, kiedy możemy zatrzymać się i zastanowić nad ważnymi kwestiami. Sztuka wychodzi na spotkanie z mieszkańcami miast, pokazując, że poza domem „Out–of–Home” to idealna lokalizacja, aby mówić o ważnych dla społeczeństwa tematach.

Czy prace Galerii Plakatu AMS budzą kontrowersje? Z pewnością niektóre z nich tak. W końcu granice w sztuce są płynne i zmieniają się w zależności od interpretacji odbiorców oraz dynamicznych zmian społecznych. Już w drugim roku istnienia Galerii doszło do dyskusji wokół jednego z projektów. Hasło „Popatrz w chmury, zostaw mury” bezpośrednio nawiązywało do problemu wandalizmu w przestrzeni miejskiej, w szczególności dewastacji budynków przez graffiti. Zwycięska praca Magdaleny Medowskiej była odważnym komentarzem do sytuacji w Polsce w 2005 roku. Zamiast nazw stacji warszawskiego metra, na plakacie pojawiły się dosadne hasła takie jak „Tu masz wpierdol”, „Obszczane mury” czy „Zasrana ulica”.

W złagodzonej formie plakat trafił na nośniki AMS, wywołując szeroką dyskusję. Zderzenie brutalnej rzeczywistości z bezsilnością mieszkańców przyniosło autorce uznanie i wyróżnienie w Media Trendach w kategorii „Marketing społeczny”. „To znakomity plakat. Od razu trafia w sedno problemu. A choć nawiązuje graficznie do stacji metra, mógłby się pojawić w każdym polskim mieście, korespondować z lokalnymi problemami. Wandalizm jest powszechny” – przyznaje Magdalena Grzebałkowska, pisarka i reporterka.

Duże kontrowersje towarzyszyły także 19. edycji konkursu zorganizowanej pod hasłem „Jedz ostrożnie”. Temat miał uświadomić Polakom wartość zdrowego jedzenia, poddać analizie naszą tradycyjną kuchnię, wzniecić rewolucję w kulinarnych przyzwyczajeniach, wyrobić nawyk czytania etykiet. Nauczyć poruszania się w lawinie często sprzecznych informacji, diet, a nawet mód żywieniowych. Zadaniem uczestników konkursu było zaprojektowanie plakatu na temat zdrowego odżywiania w jego społecznym wymiarze i przekonanie Polaków, by zdrowo jedli. Na konkurs napłynęło ponad 700 projektów będących artystycznymi wypowiedziami ich autorów na temat odżywiania. Większość zgłoszonych, jak i nagrodzonych prac odwoływała się do kwestii niezdrowych nawyków żywieniowych i ich skutków dla ludzkiego życia. Plakaty wznieciły burzliwą debatę, która uderzyła w czułe punkty społecznych przekonań i uwidoczniła różne perspektywy. – Dobry plakat społeczny często szokuje, a zawsze operuje skrótem. Musi być mocny i musi zostać zapamiętany – wtedy tylko może być skuteczny – komentował te dyskusje profesor Janusz Górski.

Podobne kontrowersje wzbudziła 22. edycja, ogłoszona pod hasłem „(Nie)bezpieczne pasy”. Choć idea promowania bezpieczeństwa na przejściach dla pieszych była jednoznacznie pozytywna, reakcje na nagrodzone prace były zróżnicowane. Zadaniem uczestników było zaprojektowanie plakatu, który zwróciłby uwagę na konieczność bezpiecznego zachowania się wszystkich uczestników ruchu drogowego. Większość artystów skupiła się na przekazach skierowanych do pieszych – najmniej chronionych uczestników ruchu, co spotkało się z krytyką ze strony środowisk związanych z bezpieczeństwem ruchu drogowego. Wśród nagrodzonych prac znalazły się te, które apelowały o ostrożność zarówno wśród kierowców, jak i pieszych, podkreślając jednocześnie znaczenie kultury na drodze. Jednak to zróżnicowanie perspektyw i koncentracja na pieszych wywołały debatę, która ujawniła nieoczywiste napięcia i różnice w podejściu do kwestii komunikowania i edukowania na temat bezpieczeństwa na drodze. Po raz kolejny plakat i jego forma stały się początkiem debaty publicznej, co oznacza, że skutecznie spełniły swoje zadanie.

„Bardzo trudno, tworząc plakat o wydźwięku społecznym, nie nacisnąć komuś na odcisk. Nie sposób być jednocześnie grzecznym i niegrzecznym. Corocznie staramy się w sposób mądry, roztropny podchodzić do tematów poszczególnych edycji Galerii Plakatu AMS, ale dziś łatwo narazić się na atak, wychodząc nawet odrobinę poza granice reprezentowane przez którąś z grup społecznych. Dotyczy to zwłaszcza mediów społecznościowych. Ale jeśli plakat pobudza dyskusję, to dobrze. O to właśnie chodzi” – wyjaśnia Filip Tofil, grafik, współtwórca Syfon Studio oraz członek zarządu Stowarzyszenia Twórców Grafiki Użytkowej, a jednocześnie wieloletni juror konkursu AMS.

Misja plakat

Plakat społeczny odgrywa kluczową rolę w komunikowaniu ważnych treści, a jego siła tkwi w zdolności do poruszania odbiorców zarówno wizualnie, jak i emocjonalnie. Jego siła polega na wykorzystaniu prostych, ale mocnych elementów graficznych, które przyciągają wzrok i sprawiają, że odbiorca zatrzymuje się na chwilę, by zastanowić się nad przekazem. Plakat musi być czytelny na pierwszy rzut oka, ale jego głębsze znaczenie odkrywa się stopniowo, co wzmacnia emocjonalne zaangażowanie.

W 20-letniej historii Galerii Plakatu AMS, plakat staje się narzędziem, które nie tylko przekazuje informacje, ale także zmusza do refleksji, często przez prowokację i konfrontację z trudnymi pytaniami. Dzięki temu nie tylko trafia w samo sedno aktualnych problemów, ale także staje się impulsem do głębszego przemyślenia i społecznego zaangażowania. Każda edycja konkursu jest dowodem na to, jak silnie sztuka plakatu może oddziaływać na otoczenie, zmieniając sposób, w jaki postrzegamy otaczającą nas rzeczywistość.

20-letnia historia Galerii Plakatu AMS to niezwykły zapis zmian zachodzących w polskim społeczeństwie, odzwierciedlający nastroje, wartości i problemy, które dominowały w przestrzeni publicznej w różnych okresach. Dzięki swojej formie i sile przekazu, konkurs prowokuje do rozmów na tematy, które często bywają trudne lub niewygodne. To właśnie dzięki temu Galeria Plakatu AMS odgrywa istotną rolę w kształtowaniu społecznej świadomości i jest przestrzenią, w której sztuka spotyka się z zaangażowaniem społecznym.

***

Konkurs organizowany przez AMS wyróżnia się nie tylko siłą społecznego przekazu, ale także bogatą różnorodnością estetyczną prac. Galeria Plakatu AMS stała się kluczowym punktem odniesienia dla oceniania trendów w sztuce plakatu. Wraz z rosnącym zainteresowaniem konkursem, jego zasięg znacząco się powiększył – podczas gdy w pierwszych edycjach uczestniczyło około stu osób, w ostatnich edycjach na konkurs wpływa ponad tysiąc prac. Eksponowane na przystankach plakaty oraz rosnące zainteresowanie laureatami podkreślają, jak istotną i rozpoznawalną marką stała się Galeria.

Z okazji jubileuszu uruchomiliśmy stronę internetową dedykowaną konkursowi – glosujnaplakat.pl, na której można głosować na najlepszą pracę dwudziestolecia.

Chcesz wziąć udział w uroczystym wernisażu, podczas którego ogłosimy „najlepszy z najlepszych” plakat 20-lecia Galerii Plakatu AMS – wejdź na stronę i glosujnaplakat.pl. Osoba, która odda najwięcej głosów otrzyma zaproszenie!